Zapraszamy do cyklu artykułów poświęconych przygotowaniu narzędzi stomatologicznych wielokrotnego użycia, czyli myciu, dezynfekcji i sterylizacji.
Zachowanie sterylności narzędzi stomatologicznych wymaga wykonania określonych czynności wykonywanych przed i po sterylizacji. Procedury te zależne są od grupy ryzyka przeniesienia zakażenia przez narzędzia.
Skala Spauldinga
Grupy ryzyka określamy za pomocą tzw. Skali Spauldinga:
- Narzędzia stomatologiczne wysokiego ryzyka (krytyczne)- narzędzia kontaktujące się z uszkodzona skórą i błonami śluzowymi. Narzędzia te należy poddać pełnemu cyklowi przygotowania (dezynfekcja wstępna, mycie, dezynfekcja właściwa) oraz sterylizacji.
Do tej grupy narzędzi zaliczamy wszelkiego rodzaju narzędzia stosowane w inwazyjnych zabiegach z zakresu chirurgii stomatologicznej, czyli: nożyczki chirurgiczne, skalpel, raspator, hak chirurgiczny, igłotrzymacz (imadło), pinceta chirurgiczna, kleszcze ekstrakcyjne, dźwignie stomatologiczne.
Za kategoryzację odpowiada tutaj rodzaj wykonanego zabiegu, może się bowiem zdarzyć, że np. pęseta stomatologiczna może zostać użyta zarówno do np. wkładania tamponów w nieinwazyjnych zabiegach jak i do przetrzymywania uszkodzonych tkanek w zabiegach chirurgicznych.
- Narzędzia stomatologiczne średniego ryzyka (półkrytyczne)- przy rutynowym stosowaniu nie mają kontaktu z uszkodzona skórą i błonami śluzowymi, przeznaczone dla pacjentów z chorobami zakaźnymi oraz zanieczyszczone materiałami organicznymi. Jeżeli jest taka możliwość należy je poddać sterylizacji, a jeżeli nie mogą być sterylizowane- dezynfekcji wstępnej, myciu i dezynfekcji właściwej wysokiego poziomu. W przypadku narzędzi stomatologicznych ze stali nierdzewnej i tytanu, należy je zawsze poddawać sterylizacji, jeżeli zostały użyte jako narzędzia półkrytyczne.
Do tej grupy możemy zaliczyć wszelkiego rodzaju narzędzia stomatologiczne stosowane w zabiegach z zakresu stomatologii zachowawczej (tam, gdzie nie ma kontaktu z uszkodzona skórą), głównie narzędzia diagnostyczne Np. lusterko stomatologiczne, narzędzia do wypełnień stomatologicznych (nakładacze i upychadła).
- Narzędzia stomatologiczne niskiego ryzyka (niekrytyczne)- nigdy nie mają kontaktu z uszkodzona skórą (kontaktują się tylko ze zdrową skórą). W tej grupie sprzęt podlega dezynfekcji wstępnej, myciu i dezynfekcji właściwej średniego poziomu.
Ponieważ trudno wyobrazić sobie narzędzie stomatologiczne w przypadku którego nie istniałoby ryzyko kontaktu z uszkodzona skórą lub błonami śluzowymi, w przypadku wątpliwości narzędzia należy sklasyfikować do wyższej grupy ryzyka. Narzędziem niskiego ryzyka mogą być np. łyżki wyciskowe, narzędzia ortodontyczne i protetyczne jak kleszcze do wyginania drutu, pincety ortodontyczne do zamków, narzędzia stosowane przy wykonywaniu protez itp. (jeżeli nie są zanieczyszczone śliną lub krwią).
Każda osoba, która jest odpowiedzialna za przygotowanie sprzętu do ponownego użycia, powinna zacząć od przeanalizowania stosowanego sprzętu oraz narzędzi pod kątem ryzyka, z użyciem klasyfikacji Spauldinga.
Podstawowym aktem prawnym regulującym obowiązek prowadzenia działań zapobiegających szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych w gabinetach stomatologicznych jest Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. z 2018 r. poz. 151 ze zm.)
Procesy dekontaminacji w gabinecie stomatologicznym należy prowadzić, stosując Ogólne wytyczne dla wszystkich podmiotów wykonujących procesy dekontaminacji, w tym sterylizacji wyrobów medycznych i innych przedmiotów wielorazowego użytku wykorzystywanych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych oraz innych czynności, podczas których może dojść do przeniesienia choroby zakaźnej lub zakażenia – 2017 r.
W obecnych czasach należy również wziąć pod uwagę wytyczne ministerstwa zdrowia przy udzielaniu świadczeń stomatologicznych w sytuacji ogłoszonego na terenie Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2.
