Materiały i rozwiązania konstrukcyjne dla wybranych narzędzi- pęseta, imadło, kaniula stomatologiczna
Odpowiedni dobór materiału z jakiego wykonane są narzędzia stomatologiczne oraz rozwiązania konstrukcyjne mają ogromny wpływ na skuteczność odpowiednich metod mycia, dezynfekcji i sterylizacji oraz na wytrzymałość narzędzi w warunkach wielokrotnego użytkowania. Dodatkowo narzędzia stomatologiczne i chirurgiczne muszą zachować wymagane dla nich parametry dotyczące odpowiedniej elastyczności, wytrzymałości, ostrości, odporności na zużycie i korozję. Do produkcji narzędzi chirurgicznych i stomatologicznych używa się specjalnych gatunków stali nierdzewnych, tytanu lub tworzyw sztucznych. Dobór rodzaju stali jest uzależniony przede wszystkim od funkcji, jaką ma pełnić narzędzie. Np. do produkcji pęsety używa się zazwyczaj stali X15Cr13 (1.4024). Jest to nierdzewna, martenzytyczna stal chromowa, którą ze względu na wysoką zawartość węgla można ulepszyć w celu uzyskania wyższych parametrów wytrzymałościowych. Dzięki temu np pęseta sprężynuje, a nie wygina się podczas użytkowania, a nożyczki chirurgiczne uzyskują pożądana ostrość i twardość. Nierdzewność uzyskuje się poprzez wprowadzenie do stali odpowiednich dodatków stopowych. W przypadku stali chromowej nierdzewnej jest to chrom. Odporność na korozję powstaje w wyniku samoistnego tworzenia się na powierzchni stali cienkiej warstwy tlenków chromu – warstwy pasywnej. Z tego względu bardzo istotne jest, aby przeprowadzane procesy dekontaminacji nie uszkadzały tej warstwy prowadząc do powstania korozji na pęsecie, np. poprzez używanie do mycia szczotek drucianych. Korozja może powstawać również w pęknięciach lub miejscach, gdzie występuje nadmierne tarcie np. w wyniku braku substancji smarujących na narzędziach posiadających zawiasy, takich jak nożyczki, kleszcze.
Warstwę pasywną mogą uszkodzić występujące w wodzie chlorki, które prowadza do powstawania korozji wżerowej w postaci małych czarnych punktów na powierzchni pęsety. Źródłem chlorków może być zbyt duże obciążenie wody pitnej w myciu wstępnym lub niewystarczająco zdemineralizowana woda do płukania końcowego lub sterylizacji. Dodatkowo chlorki mogą być zawarte w roztworach izotonicznych, lekarstwach, zaschniętych płynach ustrojowych. Przy nieodpowiednim myciu mogą się one gromadzić w szczelinach np. w przypadku pęsety w miejscu łączenia ramion.
Do produkcji narzędzi stomatologicznych używa się również:
- Czysty tytan lub stopy tytanu, często anodyzowane na niebiesko- pęsety z tytanu używane są głównie w implantologii
Pęsety z tytanu anodyzowane na niebiesko mogą tracić nieznacznie swój kolor w przypadku mycia maszynowego.
- Twarde wkładki np. z węglika wolframu, np. dla utwardzenia powierzchni narzędzi do szycia np.: imadeł (igłotrzymaczy) oraz do cięcia i wyginania drutu np. kleszcze ortodontczne
- Powłoki galwaniczne np. azotek tytanu lub złocenie np. imadła mają złocone ucha, głównie w celu identyfikacji narzędzi z twardymi wkładkami
- Szkło, np. w lusterkach stomatologicznych
- Materiały łączące i uszczelniające, w tym stopy lutownicze i specjalne kleje, stosowane np. w niektórych narzędziach stomatologicznych z okrągłymi rękojeściami, jak np. Kireta Gracey, zgłębnik stomatologiczny
Rozwiązania konstrukcyjne przyjęte przy projektowaniu narzędzi chirurgicznych muszą uwzględniać jednocześni funkcjonalność i łatwość przygotowania narzędzi do ponownego użycia. Dlatego, jeżeli jest to możliwe narzędzia powinny być demontowalne (np. Kleszcze Meissnera) oraz nie powinny posiadać trudnych do umycia przestrzeni, niepotrzebnych otworów i żłobień. Przykładem takiego rozwiązania ułatwiającego mycie jest igłotrzymacz mikrochirurgiczny z uchwytem typu „piłka golfowa”. Jest to alternatywa do igłotrzymaczy mikrochirurgicznych z nacięciami krzyżowymi na uchwycie, których skuteczne mycie może być utrudnione, zwłaszcza ze względu na ryzyko zasychania i gromadzenia się zanieczyszczeń w nacięciach. Oczywiście nie zawsze można uniknąć rozwiązań konstrukcyjnych stwarzających ryzyko niedokładnego mycia i dezynfekcji narzędzi. Dlatego bardzo istotną role odgrywa dokładna kontrola czystości narzędzi, zwłaszcza w miejscach trudno dostępnych.
Zgodnie z normą EN ISO 15883-1 procesy mycia i dezynfekcji podlegają walidacji. Jednym z badań, które należy wykonać w trakcie walidacji procesów mycia i dezynfekcji, jest sprawdzenie skuteczności mycia. Ocenę skuteczności mycia należy przeprowadzać zarówno za pomocą testowych narzędzi skontaminowanych określonym zabrudzeniem (tzw. testy brudzikowe), jak i używając narzędzi zanieczyszczonych w rzeczywistym, codziennym stosowaniu. Podczas badania skuteczności mycia cykl powinien przebiegać bez fazy dezynfekcji.
Do walidacji powinny być wybrane narzędzia z grupy tzw. „worst case”, czyli najtrudniejsze do umycia pod względem konstrukcji. Przykładem takich narzędzi mogą być np. narzędzia z zawiasami typu kleszcze ekstrakcyjne, igłotrzymacze lub narzędzia z wąskim światłem np. kaniule stomatologiczne. Pęseta stomatologiczna jest narzędziem dość prostym w budowie, podczas mycia pincety należy jednak zwrócić uwagę na miejsca takie jak łączenia ramion lub żłobienia na uchwycie.
Niektóre narzędzia podczas przygotowania mogą wymagać dodatkowych procedur oraz sprzętu umożliwiającego ich dokładne umycie np.: kaniula stomatologiczna będzie wymagała przepłukania pustych powierzchni. W przypadku mycia maszynowego zalecane jest stosowanie specjalnych nakładek płuczących na kaniule. Do kaniul dołączane są również przez producenta specjalne druciki, które powinny być używane podczas mycia w celu zapewnienie drożności kaniuli stomatologicznej.
