Zasady mycia i dezynfekcji narzędzi stomatologicznych- wskazania dla poszczególnych typów narzędzi (lusterka stomatologiczne, narzędzia do wypełnień, kaniule stomatologiczne, nożyczki stomatologiczne, imadła)
Zasady mycia i dezynfekcji narzędzi stomatologicznych są co do zasady takie same jak narzędzi chirurgicznych.
Wszędzie tam, gdzie jest to możliwe zaleca się mycie maszynowe, ponieważ jego skuteczność oraz parametry mogą być monitorowane. W oparciu o normy międzynarodowe (EN ISO 15883) i krajowe (np. PN EN ISO 15883) oraz krajowe wytyczne, zastosowanie powinny znajdować wyłącznie zwalidowane metody mycia i dezynfekcji maszynowej.
Zarówno narzędzia nowe, zwracane po naprawie jak i narzędzia używane należy poddać tym samym procedurom przygotowania do sterylizacji.
Cykl ponownego przygotowania narzędzi do ponownego użycia należy przeprowadzić niezwłocznie, ze względu na ryzyko wystąpienia korozji oraz trudności w usunięciu zaschniętych zanieczyszczeń, w szczególności w miejscach trudnodostępnych, taki jak np. zawiasy nożyczek chirurgicznych.
Narzędzia należy ułożyć na odpowiednie tacki lub kosze sterylizacyjne i zastosować uchwyty. W razie potrzeby należy zastosować odpowiednie uchwyty. Narzędzia przegubowe (nożyczki, kleszcze, imadła)powinny być otwarte, a narzędzia demontowalne rozłożone.
Pozostałości materiałów stosowanych w stomatologii np. na narzędziach do wypełnień, należy usunąć bezpośrednio po ich użyciu.
Tam, gdzie to możliwe, należy preferować przechowywanie użytych narzędzi na sucho. Instrumenty przechowywane na mokro należy wkładać do roztworu środka myjąco-dezynfekcyjnego, który nie powoduje utrwalania białka.
Należy unikać środków dezynfekcyjnych zawierających aldehydy, ponieważ mają one działanie koagulacyjne.
Temperatura roztworów detergentów powinna być kontrolowana w zakresie maksymalnej i minimalnej temperatury ustalonej przez wytwórcę detergentu.
Należy bezwzględnie przestrzegać danych producenta w odniesieniu do stężenia i czasu działania, a także ewentualnych dodatków wzmacniających działanie myjące.
W fazie spłukiwania temperatura wody powinna być wystarczająco niska (poniżej 45˚C) wykluczająca koagulację białka.
ZALECANE METODY MYCIA I DEZYNFEKCJI DLA NARZĘDZI CHIRMED
• Mycie ręczne dezynfekcyjne + mycie/dezynfekcja w myjni ultradźwiękowej
UWAGA: mycia w myjce ultradźwiękowej nie zaleca się w przypadku lusterek stomatologicznych ze względu na ryzyko uszkodzenia. W tym przypadku należy zastosować tylko mycie ręczne. Suszenie musi nastąpić natychmiast po myciu i dezynfekcji. Zalecana jest metoda z zastosowaniem suchego sprężonego powietrza.
• Mycie maszynowe z dezynfekcją chemiczno-termiczną w temperaturze 93°C . Stosując mycie i dezynfekcje automatyczną, w zależności od programu, zachodzi w zakresie temp. 60˚-100˚C.
Instrumenty przegubowe jak nożyczki stomatologiczne, imadła stomatologiczne, kleszcze esktrakcyjne należy wkładać do roztworu otwarte, w celu zminimalizowania pokrywających się powierzchni. Instrumenty o wąskim świetle (kaniule stomatologiczne oraz narzędzia z pustymi przestrzeniami) – należy zwrócić uwagę na to, aby były one drożne, a ich powierzchnie wewnętrzne całkowicie pokryte zwilżone roztworem. Do mycia zaleca się stosowanie miękkiej tkaniny, niepozostawiającej nitek, szczotek z tworzywa sztucznego lub końcówek pistoletowych. Do instrumentów z pustymi przestrzeniami konieczne jest stosowanie szczotek do mycia narzędzi, z włosiem z tworzywa sztucznego o odpowiednich rozmiarach. Bezwzględnie nie należy stosować do mycia ręcznego: szczotek metalowych, gruboziarnistych środków szorujących.
Upuszczenie, uderzenie lub zrzucenie narządza może spowodować jego pęknięcie, uszkodzenie lub zniekształcenie. Szczególnie wrażliwe na uszkodzenia mechaniczne są narzędzia mikrochirurgiczne (pincety mikrochirurgiczne, igłotrzymacze mikrochirurgiczne). Wąskie czubki pęset mikrochirurgicznych mogą w tym przypadku ulec deformacji lub pęknięciu. Uszkodzenie imadła mikrochirurgicznego może skutkować brakiem możliwości uchwycenia szwu podczas zabiegu.
Systemy lub elementy składowe posiadające puste przestrzenie i kanały (kaniule stomatologiczne) wymagają szczególnej staranności w celu osiągnięcia pożądanego efektu mycia. Do wyrobów kaniulowanych zaleca się stosowanie szczotek okrągłych o odpowiednio dobranej średnicy oraz drutów prowadzących dołączonych przez producenta. Wyroby kaniulowane (kaniule stomatologiczne) należy kilkakrotnie przepłukać za pomocą strzykawki z płynem myjąco dezynfekującym.
Instrumenty bez możliwości demontażu, posiadające końcówkę umożliwiającą ich płukanie (jak np. kaniula stomatologiczna), należy obficie przepłukać środkiem myjącym/roztworem dezynfekcyjno-myjącym. Zwracać uwagę, aby płyn dotarł również do końca dystalnego.
Codziennie należy używać świeżo przygotowanych roztworów użytkowych. Przy silnym obciążeniu zanieczyszczeniami zaleca się częstszą wymianę roztworu.
Po myciu ręcznym/myciu dezynfekcyjnym instrumenty należy dokładnie i intensywnie wypłukać pod bieżącą wodą. Usuwane są przy tym ręcznie pozostałości ewentualnie przylegających do instrumentów zabrudzeń.
Aby zapobiec powstawaniu plam wodnych, zaleca się stosowanie wody całkowicie zdemineralizowanej, pod względem mikrobiologicznym przynajmniej o jakości wody pitnej. Odpowiednie systemy uzdatniania wody należy poddawać konserwacji zgodnie z instrukcją producenta. Bezpośrednio po zakończeniu płukania instrumenty należy całkowicie osuszyć. Suszenie przy pomocy sprężonego powietrza jest szczególnie bezpieczne dla narzędzi i skuteczne, dlatego też należy preferować tę metodę suszenia w stosunku do innych, np. osuszania ścierką.
Po myciu ręcznym zaleca się , jeżeli jest to możliwe, powinno zostać użyte mycie ultradźwiękowe. Kąpiel do mycia ultradźwiękowego należy przygotować zgodnie ze wskazaniami producenta urządzenia.
W czasie dezynfekcji należy zwracać uwagę na całkowite zanurzenie dezynfekowanego sprzętu. Instrumenty i narzędzia wewnątrz puste (kaniule stomatologiczne), należy tak zanurzyć, aby puste przestrzenie były całkowicie wypełnione. Zdezynfekowane narzędzia należy dokładnie opłukać wodą, zwracając uwagę na przesterzenie trudnodostępne, np. zawiasy w nożyczkach stomatologicznych, imadłach mikrochirurgicznych i kleszczach ekstrakcyjnych. Należy przestrzegać zalecanych czasów oddziaływania stężeń roztworu roboczego.
Mycie i dezynfekcja maszynowa
Do maszynowego cyklu przygotowania do ponownego użycia przeznacza się przede wszystkim instrumenty przechowywane po użyciu na sucho.
W maszynowym cyklu przygotowania należy szczególnie przestrzegać kilku wskazówek:
• warunkiem skutecznego maszynowego cyklu przygotowania do ponownego użycia jest właściwe ułożenie instrumentów w koszach (tak aby nie wystawały poza jego obszar), uchwytach, umocowaniach itp. Instrumenty przegubowe należy umieszczać rozwarte.
• koszy nie wolno przeładowywać tak, aby wszystkie przyrządy mogły być dobrze przepłukane,
• narzędzia o dużej powierzchni muszą być układane w koszach tak, aby ich “cień płukania” nie przeszkadzał w myciu innych narzędzi
• narzędzia z pustymi przestrzeniami (kaniule stomatologiczne) muszą być dokładnie przepłukane również wewnątrz. W tym celu zastosować należy specjalne, dobrane do instrumentarium wkładki z urządzeniami płuczącymi.
• odkładając lub układając instrumenty należy pamiętać o ich wrażliwości mechanicznej, tzn. wykonywać to w taki sposób, aby wykluczyć uszkodzenie. W przypadku pincet mikrochirurgicznych należy szczególnie zwrócić uwagę na zabezpieczenie delikatnych czubków.
Anodowane w różnych kolorach elementy tytanowe mogą przy stosowaniu metod mycia maszynowego przygotowania tracić swój kolor, a tym samym swoją funkcję kodującą. Stosując środki myjące o neutralnym odczynie pH i wodę całkowicie zdemineralizowaną do płukania (również do termicznej dezynfekcji), można przygotowywać do ponownego użycia elementy anodowane na kolorowo wspólnie z innymi przygotowywanymi przedmiotami.
Generalnie preferować należy procedurę z dezynfekcją termiczną.
Wskazania specjalne odnośnie wybranych grup instrumentów
• Delikatne narzędzia (pincety mikrochirurgiczne, zgłębniki stomatologiczne) musza być muszą być chronione przed uszkodzeniami w koszach lub specjalnych uchwytach.
• Lusterka stomatologiczne zasadniczo podlegają zużyciu. Lusterka szklane z warstwą srebra mogą w trakcie maszynowego przygotowania matowieć; lusterka pokryte rodem są odporniejsze. Są one jednak wrażliwe na wpływy mechaniczne.
Mycie i dezynfekcja przy pomocy ultradźwięków
Mycie ultradźwiękowe stosuje się jako mechaniczne wsparcie mycia ręcznego oraz do likwidacji trudnych do usunięcia zabrudzeń przed lub po ich maszynowym przygotowaniu.
Należy ściśle przestrzegać zaleceń producenta dotyczących myjki ultradźwiękowej oraz producenta środków do mycia ultradźwiękowego. Zaleca się napełnienie wanny wodą o temperaturze pokojowej. Temperatury powyżej 50 °C mogą prowadzić do inkrustacji wskutek denaturacji białek.
Roztwór kąpieli ultradźwiękowej należy wymieniać codziennie, a w przypadku stwierdzenia dużej ilości zanieczyszczeń, zaleca się częstszą wymianę roztworu.
Po myciu ultradźwiękowym należy dokładnie wypłukać narzędzia ręcznie. Do płukania ręcznego, mającego na celu usunięcie pozostałości środków myjących i dezynfekcyjnych można użyć wody pitnej. W celu uniknięcia plam wodnych, do płukania końcowego należy użyć wody w pełni zdemineralizowanej.
Narzędzia muszą być całkowicie zanurzone w roztworze myjącym. Instrumenty przegubowe, nożyczki muszą być przygotowywane w stanie otwartym, w celu zminimalizowania pokrywających się powierzchni. Instrumenty wolno układać tylko w koszach/sitach, które nie zakłócają działania ultradźwięków (np. kosze wykonane z drutu lub blachy perforowanej) Instrumenty należy układać obok siebie, nie jeden na drugim.
Aby zapobiec uszkodzeniom, instrumenty mikrochirurgiczne (pincety mikrochirurgiczne) oraz inne delikatne narzędzia należy układać tak aby wykluczyć ich uszkodzenie, np. w odpowiednich uchwytach lub koszykach.
Lusterka stomatologiczne mogą w kąpieli ultradźwiękowej ulec uszkodzeniu.
Kaniule stomatologiczne powinny być wkładane skośnie do kąpieli ultradźwiękowej, aby umożliwić ich odpowietrzanie.
Ostrza skalpeli nie powinny dotykać części metalowych.
Kwasowe środki myjące np. do usuwania cementu z narzędzi do wypełnień, powinny być używane tylko w razie konieczności, ponieważ mogą prowadzić do korozji narzędzi.
